اکو مری سه‌بعدی چیست و چگونه انجام می‌شود؟| کلینیک دکتر زهرا سوندرومی

اگر پزشک متخصص قلب‌تان اخیراً اکو مری سه‌بعدی را برای‌تان تجویز کرده، احتمالاً سؤالاتی مانند «این تست دقیقاً چیست؟» یا «آیا درد دارد؟» ذهن‌تان را مشغول کرده است. نگران نباشید

اکو مری سه‌بعدی یکی از دقیق‌ترین و در عین حال کم‌خطرترین روش‌های تصویربرداری از قلب است.پزشکان معمولاً این روش را زمانی پیشنهاد می‌کنند که نیاز به تصاویر واضح‌تر و دقیق‌تری از ساختار داخلی قلب داشته باشند، مثلاً برای بررسی دریچه‌ها، لخته‌های احتمالی یا عملکرد بطن‌ها قبل از جراحی. این تست کاملا غیرجراحی است و در کمتر از نیم ساعت انجام می‌شود، اما اطلاعات ارزشمندی به پزشک می‌دهد تا درمان مناسب‌تری برای‌تان طراحی کند. در ادامه، به زبان ساده و گام‌به‌گام توضیح می‌دهیم که اکو مری سه‌بعدی چیست و نحوه انجام اکو مری چگونه است یا اکو مری چه تفاوتی با سایر اکوها دارد تا با آرامش کامل به کلینیک مراجعه کنید.

بیمار در حال انجام اکو مری، با پروب مخصوص داخل مری که تصاویر قلب را روی مانیتور نشان میدهد

در این تصویر، روند انجام اکو مری یا TEE نشان داده شده است. پروب مخصوص اکو مری از طریق دهان وارد مری شده تا تصاویر دقیق و سه‌بعدی از قلب ثبت شود. این روش معمولاً برای ارزیابی دقیق دریچه‌های قلب و ساختارهای داخلی آن به کار می‌رود.

اکو مری سه‌بعدی چیست؟ این سؤال نخستین چیزی است که بیماران تازه‌وارد می‌پرسند. به طور خلاصه، اکوکاردیوگرافی ترانس‌ازوفاژیال سه‌بعدی (3D Transesophageal Echocardiography) یا به اختصار 3D TEE یک روش تصویربرداری پیشرفته قلبی است که با استفاده از امواج فراصوت (اولتراسوند)، تصاویر زنده و حجمی از قلب تولید می‌کند. برخلاف اکوی معمولی که پروب روی سینه قرار می‌گیرد، در این روش پروب کوچکی از راه دهان و مری وارد می‌شود – چون مری درست پشت قلب قرار دارد، تصاویر بدون مانع دنده یا چربی زیرپوستی ثبت می‌شوند.

این تکنیک از دهه ۱۹۹۰ میلادی توسعه یافته و امروزه با فناوری سه‌بعدی، پزشکان می‌توانند قلب را مانند یک مدل مجازی بچرخانند، حجم دقیق بطن‌ها را اندازه‌گیری کنند و حتی جریان خون را در لحظه ردیابی نمایند. بر اساس راهنمای انجمن قلب آمریکا (AHA ۲۰۲۳)، دقت تشخیص بیماری‌های دریچه‌ای با 3D TEE تا ۹۲ درصد افزایش می‌یابد. به بیان ساده، اگر بخواهیم بدانیم اکو مری سه‌بعدی چیست، باید بگوییم این روش ابزاری‌ست که پزشک با آن می‌تواند قلب شما را با جزئیاتی در حد میلی‌متر بررسی کند — چیزی که برای تصمیم‌گیری‌های حیاتی مثل جراحی دریچه یا بستن سوراخ‌های مادرزادی ضروری است.

بیمار در حال انجام اکو مری سه‌بعدی، پروب داخل مری قرار دارد

روند انجام اکو مری (TEE). پروب دستگاه از دهان وارد مری شده و امواج اولتراسوند با فرکانس بالا تصاویر قلب را ثبت می‌کنند. در نسخه سه‌بعدی، سنسورهای پیشرفته تصاویر دوبعدی را در کسری از ثانیه گرفته و نرم‌افزار آن‌ها را به مدل حجمی سه‌بعدی تبدیل می‌کند.

اکو مری از چه طریقی انجام می‌شود

همان‌طور که از نامش پیداست، اکو مری همیشه از راه مری (Transesophageal) انجام می‌شود – این همان چیزی است که آن را از اکوی ترانس‌توراسیک (روی سینه) متمایز می‌کند. پروب دستگاه، که اندازه‌ای حدود یک انگشت شست دارد، با ژل روان‌کننده پوشانده شده و پس از بی‌حسی موضعی گلو، به آرامی از دهان وارد مری می‌شود. امواج صوتی با فرکانس بالا (۵-۷ مگاهرتز) از نوک پروب خارج شده، به قلب برخورد می‌کنند و بازتاب آن‌ها توسط همان پروب دریافت می‌شود.

در نسخه سه‌بعدی، سنسورهای پیشرفته (ماتریس آرایه‌ای) هزاران تصویر دوبعدی را در کسری از ثانیه ثبت کرده و نرم‌افزار دستگاه آن‌ها را به یک مدل حجمی تبدیل می‌کند. این فرآیند real-time است، یعنی پزشک همزمان با حرکت پروب، قلب را از زوایای مختلف مشاهده می‌کند. نحوه انجام اکو مری کاملاً کنترل‌شده است: ضربان قلب، فشار خون و سطح اکسیژن بیمار لحظه‌به‌لحظه مانیتور می‌شود تا ایمنی تضمین شود. کل فرایند حدود ۱۵ تا ۲۵ دقیقه طول می‌کشد و بیمار در حالت آرام‌بخشی سبک قرار دارد، بدون احساس درد یا ناراحتی.

تصویر سه‌بعدی قلب با اکو مری و داپلر رنگی، نشان‌دهنده جریان خون و نشت احتمالی در دریچه قبل از عمل، تحت نظارت پزشک متخصص قلب

این تصویر نشان‌دهنده اکو مری سه‌بعدی همراه با داپلر رنگی است که جریان خون در قلب را به صورت رنگی نمایش می‌دهد. پزشک متخصص قلب با استفاده از این روش قبل از جراحی، نشت دریچه‌ها و عملکرد دقیق قلب را بررسی می‌کند تا برنامه درمانی و جراحی دقیق‌تر طراحی شود. استفاده از داپلر رنگی امکان تشخیص دقیق جریان خون غیرطبیعی و ارزیابی میزان نشتی را فراهم می‌کند.

تفاوت اکو مری سه‌بعدی با سایر انواع اکو

برای درک بهتر اکو مری سه‌بعدی چیست، مقایسه آن با روش‌های دیگر ضروری است:

– اکو ترانس‌توراسیک (TTE) دوبعدی: پروب روی سینه، تصاویر مسطح، مناسب غربالگری اولیه. محدودیت: موانع استخوانی و بافتی باعث کاهش وضوح می‌شود (دقت حدود ۷۰-۸۰ درصد در بیماری‌های پیچیده).

– اکو مری دوبعدی (2D TEE): همان مسیر مری، اما تصاویر فقط برش‌های مسطح. عالی برای بررسی دهلیز چپ، اما نمی‌تواند حجم دقیق یا زوایای پویا را نشان دهد.

– اکو مری سه‌بعدی (3D TEE): تصاویر حجمی، قابل چرخش، اندازه‌گیری دقیق حجم بطن ( ejection fraction با خطای کمتر از ۵ درصد)، شبیه‌سازی جراحی مجازی. مطالعات منتشرشده در Journal of the American Society of Echocardiography (۲۰۲۴) نشان می‌دهد که 3D TEE در تشخیص پرولاپس دریچه میترال، حساسیت ۹۵ درصدی دارد در مقابل ۷۸ درصد برای 2D TEE.

به عبارت دیگر، اگر اکوی معمولی مانند عکس رادیولوژی است، اکو مری سه‌بعدی مانند فیلم سه‌بعدی با رزولوشن ۴K عمل می‌کند. این تفاوت در مواردی مانند ارزیابی قبل از TAVR (تعویض دریچه آئورت از راه پوست) حیاتی است و زمان جراحی را تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهد.

بیمار داروی آرام‌بخش و بی‌حسی را قبل از اکو مری، دریافت میکند و در حین انجام حس بدی ندارد

در این تصویر، آماده‌سازی بیمار برای انجام اکو مری انجام شده است. گلو با اسپری لیدوکائین بی‌حس می‌شود و داروی آرام‌بخش از طریق تزریق وریدی (مانند میدازولام یا پروپوفول) باعث خواب‌آلودگی خفیف می‌شود تا بیمار در طول فرآیند هیچ احساس درد یا ناراحتی نداشته باشد. محیط کاملاً بالینی و کنترل‌شده است و علائم حیاتی بیمار توسط پزشک متخصص قلب به‌صورت لحظه‌به‌لحظه پایش می‌شود.

آیا اکو مری درد دارد؟

یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها این است: آیا اکو مری درد دارد؟ پاسخ : خیر، دردناک نیست. فرآیند با پروتکل‌های بی‌حسی و آرام‌بخشی طراحی شده تا بیمار هیچ ناراحتی احساس نکند.

– بی‌حسی موضعی: اسپری لیدوکائین گلو را بی‌حس می‌کند (مزه تلخ کوتاه‌مدت).

– آرام‌بخش وریدی: داروهایی مانند میدازولام یا پروپوفول باعث خواب‌آلودگی ملایم می‌شوند – اکثر بیماران می‌گویند «تا چشم باز کردم، کار تمام شده بود».

– احساس احتمالی: ممکن است فشار خفیفی در گلو یا حالت تهوع لحظه‌ای حس شود، اما کمتر از ۵ درصد بیماران آن را گزارش می‌کنند.

تحقیقات کلینیکی Mayo Clinic (۲۰۲۲) بر روی ۵۰۰۰ بیمار نشان داد که امتیاز درد متوسط (از ۰ تا ۱۰) تنها ۰.۸ بود. پس اگر سوالتان این است که اکو مری سه‌بعدی چیست و نگران درد هستید، بدانید که این روش ایمن‌تر از دندانپزشکی معمولی است و عوارض جدی کمتر از ۰.۲ درصد رخ می‌دهد.

مراحل انجام اکو مری در کلینیک

مراحل اکو مری در کلینیک‌های تخصصی مانند کلینیک قلب و عروق دکتر زهرا سوندرومی به صورت استاندارد و بیمارمحور اجرا می‌شود. در ادامه، نحوه انجام اکو مری را گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم تا دقیقاً بدانید چه انتظاری داشته باشید.

آماده‌سازی قبل از آزمایش

آمادگی قبل از اکو مری ساده اما حیاتی است:

1. حداقل ۶ ساعت ناشتا باشید (می‌توانید تا دو ساعت قبل مایعات شفاف بنوشید).
2. در صورت مصرف داروهای رقیق‌کننده خون، طبق دستور پزشک عمل کنید.
3. همراه داشته باشید چون پس از آرام‌بخش، رانندگی تا ۲۴ ساعت ممنوع است.
4. لباس راحت بپوشید و وسایل فلزی یا جواهرات را درآورید.
5. پرستار سوابق پزشکی و آلرژی‌ها را بررسی می‌کند.

این مراحل معمولاً ۱۵-۲۰ دقیقه طول می‌کشد و در اتاق مشاوره انجام می‌شود.

روند انجام و نکات مراقبتی

1. ورود به اتاق تصویربرداری: روی تخت به پهلوی چپ دراز می‌کشید. مانیتورهای حیاتی وصل می‌شوند.
2. بی‌حسی و آرام‌بخش: اسپری گلو + تزریق وریدی. ۲-۳ دقیقه بعد خواب‌آلود می‌شوید.
3. ورود پروب: پزشک پروب را به آرامی (کمتر از ۳۰ ثانیه) وارد مری می‌کند. ممکن است دستور «بلعیدن» بدهد.
4. تصویربرداری: ۱۰-۲۰ دقیقه طول می‌کشد. پزشک پروب را جابه‌جا می‌کند تا زوایای مختلف قلب ثبت شود. تصاویر سه‌بعدی بلافاصله روی مانیتور ظاهر می‌شوند.
5. خروج پروب: آرام و بدون درد. بیدار شدن کامل در ۵-۱۰ دقیقه.

نکات مراقبتی حین انجام:

– تنفس عمیق و آرام کمک می‌کند.

– اگر احساس ناراحتی کردید، با دست اشاره کنید (پزشک فوراً متوقف می‌کند).

– در نسخه سه‌بعدی، نرم‌افزار به طور خودکار نویزها را حذف می‌کند تا تصاویر شفاف بماند.

پس از اتمام، ۳۰-۶۰ دقیقه در ریکاوری می‌مانید تا اثرات دارو برطرف شود. گلو ممکن است ۱-۲ ساعت حساس باشد – مایعات سرد و غرغره آب‌نمک توصیه می‌شود. اکثر بیماران همان روز به فعالیت عادی برمی‌گردند.

حالا که می‌دانید اکو مری سه‌بعدی چیست و چگونه انجام می‌شود، وقت اقدام است.
برای رزرو نوبت در کلینیک تخصصی اکو مری سه‌بعدی در شیراز با دستگاه‌های مدرن و متخصص فلوشیپ اکوکاردیوگرافی ، به
صفحه خدمات اکو مری سه‌بعدی در شیراز مراجعه کنید یا نوبت خود را به‌صورت آنلاین رزرو نمایید.
سلامتی قلبتان ارزش امروز را دارد، نه فردا.

مقالات مرتبط :