کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (HCM) نوعی بیماری عضله قلب است که با ضخیم شدن غیرطبیعی دیواره‌های بطن چپ مشخص می‌شود. این ضخامت غیرطبیعی باعث کاهش انعطاف‌پذیری عضله قلب شده و در نتیجه پمپاژ خون به بقیه بدن دچار اختلال می‌شود. ضخیم شدن دیواره قلب ممکن است در یک ناحیه خاص یا در تمام قسمت‌های بطن چپ رخ دهد، که در موارد شدید می‌تواند منجر به کاهش حجم خون خروجی از قلب شود.
مکانیسم اصلی ایجاد این بیماری معمولاً به جهش‌های ژنتیکی در پروتئین‌های سارکومری قلب مربوط است که منجر به افزایش تولید پروتئین‌های غیرطبیعی و رشد غیرطبیعی عضلات قلب می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث اختلال در پر شدن و تخلیه خون از قلب شود و به مرور زمان باعث ایجاد عوارض جدی مانند نارسایی قلبی و آریتمی‌های خطرناک گردد.
اهمیت تشخیص زودهنگام و ارتباط آن با پیشگیری از عوارض خطرناک
یکی از جنبه‌های حیاتی در مدیریت کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک، تشخیص زودهنگام بیماری است. تشخیص به‌موقع می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی کمک کند. برخی از مهم‌ترین این عوارض عبارتند از:
-
نارسایی قلبی: ضخیم شدن عضله قلب باعث سخت‌تر شدن فرآیند پمپاژ خون شده و ممکن است به نارسایی قلبی منجر شود.
-
آریتمی‌های کشنده: HCM می‌تواند باعث ایجاد آریتمی‌های بطنی خطرناک مانند فیبریلاسیون بطنی و تاکی‌کاردی بطنی شود که در مواردی می‌تواند منجر به ایست قلبی ناگهانی گردد.
-
سنکوپ و سرگیجه: به دلیل کاهش برون‌ده قلبی، ممکن است بیماران دچار افت فشار خون ناگهانی و بیهوشی (سنکوپ) شوند.
-
افزایش خطر سکته مغزی: به‌ویژه در بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی، احتمال تشکیل لخته‌های خونی و بروز سکته مغزی افزایش می‌یابد.
تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب می‌تواند باعث کاهش خطر این عوارض و بهبود کیفیت زندگی بیماران شود.
علائم شایع و نحوه تشدید علائم با فعالیت بدنی
علائم کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک ممکن است در برخی افراد خفیف باشد یا حتی تا سال‌ها بروز نکند. اما در بسیاری از بیماران، این بیماری علائمی ایجاد می‌کند که با فعالیت بدنی تشدید می‌شود. مهم‌ترین علائم عبارتند از:
-
تنگی نفس: یکی از رایج‌ترین علائم HCM است که در اثر کاهش پر شدن بطن چپ و کاهش برون‌ده قلبی ایجاد می‌شود.
-
سرگیجه و سنکوپ: به دلیل اختلال در تأمین خون به مغز، برخی بیماران هنگام ایستادن یا فعالیت‌های شدید دچار سرگیجه یا غش می‌شوند.
-
درد قفسه سینه (آنژین): به دلیل کاهش خون‌رسانی به قلب، بیماران ممکن است درد یا احساس فشردگی در قفسه سینه تجربه کنند.
-
احساس ضربان نامنظم قلب (آریتمی): بسیاری از بیماران مبتلا به HCM دچار تپش قلب یا آریتمی‌های مختلف مانند فیبریلاسیون دهلیزی می‌شوند.
-
خستگی زودرس: کاهش برون‌ده قلبی و کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن می‌تواند منجر به احساس خستگی مداوم در بیماران شود.
فعالیت‌های بدنی شدید باعث افزایش نیاز بدن به اکسیژن و تشدید علائم می‌شود. در برخی موارد، ورزش‌های سنگین می‌توانند باعث بروز آریتمی‌های خطرناک و حتی ایست قلبی ناگهانی شوند.
عوامل خطر ژنتیکی و لزوم بررسی سابقه خانوادگی
HCM یک بیماری ارثی با الگوی وراثت اتوزومال غالب است، به این معنی که اگر یکی از والدین مبتلا به این بیماری باشد، احتمال ابتلای فرزندش حدود ۵۰٪ خواهد بود. این بیماری ناشی از جهش‌های ژنی در پروتئین‌های سارکومری قلب است که باعث رشد غیرطبیعی سلول‌های عضلانی قلب می‌شود.
بررسی سابقه خانوادگی نقش مهمی در تشخیص و پیشگیری از این بیماری دارد. افراد دارای سابقه خانوادگی مثبت باید تحت غربالگری‌های دقیق از جمله اکوکاردیوگرافی و بررسی‌های ژنتیکی قرار گیرند. اگر یکی از اعضای خانواده دچار ایست قلبی ناگهانی یا مرگ غیرمنتظره در سنین جوانی شده باشد، بررسی سایر افراد خانواده برای تشخیص زودهنگام HCM ضروری است.
روش‌های تشخیصی
تشخیص کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک بر اساس معاینه فیزیکی، بررسی علائم بالینی و انجام آزمایش‌های تخصصی قلب انجام می‌شود. مهم‌ترین روش‌های تشخیصی عبارتند از:
۱. اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرام مهم‌ترین ابزار برای تشخیص HCM است. در این روش، پزشک می‌تواند ضخامت دیواره بطن چپ، عملکرد دریچه‌های قلب و میزان اختلال در پمپاژ خون را ارزیابی کند. برخی از انواع پیشرفته‌تر این تست شامل:
-
-
اکوی داپلر رنگی: برای بررسی جریان خون و وجود ناهنجاری‌ها در ساختار قلب.
-
اکوی استرس: که در شرایط استرس فیزیکی، عملکرد قلب را ارزیابی می‌کند.
-
اکوی سه‌بعدی: برای تجسم بهتر ضخامت عضله قلب.
-
۲. نوار قلب (ECG)
نوار قلب برای بررسی وجود آریتمی‌ها، اختلالات هدایت الکتریکی و نشانه‌های غیرطبیعی ناشی از ضخیم شدن بطن چپ استفاده می‌شود. برخی از تغییرات قابل مشاهده در ECG شامل:
-
-
افزایش موج R در لیدهای سمت چپ
-
تغییرات ST و T
-
علائم هیپرتروفی بطن چپ
-
۳. تست ورزش
این تست برای ارزیابی توانایی عملکردی قلب در حین فعالیت بدنی و تشخیص آریتمی‌های ناشی از استرس فیزیکی به کار می‌رود. بیماران مبتلا به HCM ممکن است در این تست دچار افت فشار خون، درد قفسه سینه یا آریتمی شوند.
۴. MRI قلب
تصویربرداری MRI قلب می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری درباره ضخامت عضله قلب و میزان آسیب به بافت قلب ارائه دهد. این روش به‌ویژه زمانی استفاده می‌شود که تصاویر اکوکاردیوگرافی وضوح کافی ندارند.
۵. بررسی ژنتیکی
از آنجایی که HCM یک بیماری ژنتیکی است، بررسی ژن‌های مرتبط می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک کند. این تست برای افراد دارای سابقه خانوادگی مثبت بسیار توصیه می‌شود.
HCM یک بیماری قلبی پیچیده و بالقوه خطرناک است که می‌تواند منجر به نارسایی قلبی، آریتمی و ایست قلبی ناگهانی شود. تشخیص زودهنگام از طریق اکوکاردیوگرافی، نوار قلب، تست ورزش و MRI قلب می‌تواند خطرات ناشی از این بیماری را کاهش داده و به مدیریت بهتر آن کمک کند. بررسی سابقه خانوادگی و غربالگری‌های ژنتیکی در افرادی که در معرض خطر هستند، اهمیت ویژه‌ای دارد.
در مقالات آتی بیشتر به HCM و درمانها، جراحیها، سازگاری با زندگی روزمره و مسائل خاص مانند بارداری میپردازیم.
برای آگاهی بیشتر درباره سلامت قلب، کتاب «کاردیو اسمارت ؛ آنچه همه باید در مورد قلب و عروق بدانند» را بخوانید.
بازدیدها: 7
