اکوکاردیوگرافی قلب یکی از پرکاربردترین و ایمنترین روشهای تصویربرداری از قلب است، اما بسیاری از بیماران قبل از انجام آن سؤالاتی مثل «آیا اکو خطر دارد؟»، «آیا اکو اشعه دارد؟» یا «آیا تکرار اکو ضرر دارد؟» را مطرح میکنند. در این مقاله بهطور کامل و شفاف به تمام نگرانیهای رایج شما دربارهٔ عوارض، محدودیتها و ایمنی اکوکاردیوگرافی شیراز پاسخ میدهیم.
یک تصویر آموزشی که تفاوت سازوکار اکو (بدون اشعه) را با اشعه ایکس (با تابش) بهصورت واضح و قابلفهم نشان میدهد.
آیا اکوکاردیوگرافی خطر دارد؟
اکوکاردیوگرافی معمولی (ترانستوراسیک) یک روش کاملاً غیرتهاجمی و بدون استفاده از اشعه یونیزان است و در بیش از ۹۹.۹٪ موارد هیچ عارضهٔ جدی ایجاد نمیکند. این بررسی با امواج صوتی (اولتراسوند) انجام میشود و برخلاف تصور برخی افراد، هیچ اشعهٔ ایکس یا پرتویی در آن بهکار نمیرود. در ادامه به مهمترین سؤالات بیماران در این زمینه پاسخ میدهیم.
آیا اکو قلب ضرر یا عارضه جدی دارد؟
خیر. اکوکاردیوگرافی قلب از نظر پزشکی یکی از ایمنترین تستهای تشخیصی محسوب میشود. تاکنون هیچ مطالعهٔ معتبری عارضهٔ جدی یا بلندمدت برای اکوی معمولی گزارش نکرده است. تنها در موارد بسیار نادر ممکن است فرد به ژل مورد استفاده حساسیت خفیف پوستی نشان دهد که آن هم بهراحتی قابل کنترل است.
آیا اکو درد دارد؟
اکوکاردیوگرافی معمولی کاملاً بدون درد است. پزشک یا تکنسین فقط پروب دستگاه را با کمی فشار روی قفسه سینه حرکت میدهد. برخی بیماران ممکن است در نقاطی که فشار بیشتری وارد میشود (مثلاً بین دندهها) احساس ناراحتی بسیار خفیف کنند، اما این حس به هیچ عنوان دردناک نیست و معمولاً کمتر از ۲۰–۳۰ دقیقه طول میکشد.
آیا اکوکاردیوگرافی اشعه دارد یا اشعه ایکس دارد؟
خیر، اکوی قلب هیچ نوع اشعهٔ ایکس، گاما یا یونیزان ندارد. این روش فقط از امواج صوتی با فرکانس بالا (اولتراسوند) استفاده میکند؛ دقیقاً همان فناوری که در سونوگرافی بارداری بهکار میرود و کاملاً بیخطر شناخته شده است.
تفاوت اکو با رادیوگرافی و سیتی اسکن از نظر اشعه
– رادیوگرافی قفسه سینه و سیتی اسکن قلب: از اشعه ایکس استفاده میکنند و دوز بسیار کمی اشعه دارند.
– اکوکاردیوگرافی: کاملاً بدون اشعه است و میتوان آن را بارها و بدون نگرانی تکرار کرد. به همین دلیل در زنان باردار، کودکان و بیمارانی که نیاز به بررسیهای مکرر دارند، روش اول انتخاب است.
چرا برخی بیماران فکر میکنند اکو اشعه دارد؟
این تصور اشتباه معمولاً به دو دلیل ایجاد میشود:
۱. چون اکو قلب شیراز معمولا در بخش تصویربرداری بیمارستان انجام میشود، بسیاری آن را با رادیوگرافی و سیتی اشتباه میگیرند.
۲. شباهت ظاهری دستگاه و پروب با دستگاههای سونوگرافی دیگر باعث میشود برخی فکر کنند همهٔ دستگاههای تصویربرداری اشعه دارند. در حالی که فناوری اکوکاردیوگرافی کاملاً متفاوت و بدون هرگونه پرتو است.
تصویری دقیق از صفحه اکو جنین که چهار حفره قلب جنین را در رنگبندی نرم و پزشکی نشان میدهد.
ایمنی اکوکاردیوگرافی در بارداری و جنین
یکی از شایعترین نگرانیهای مادران باردار این است که آیا انجام اکوکاردیوگرافی در شیراز برای خودشان یا جنین خطر دارد یا خیر. پاسخ کوتاه و قاطع پزشکان متخصص قلب و فلوشیپ اکوکاردیوگرافی این است: اکوکاردیوگرافی معمولی (ترانستوراسیک) در تمام مراحل بارداری کاملاً ایمن و بدون عارضه است و هیچ اشعه یا ضرری برای مادر و جنین ندارد.
آیا اکو برای زنان باردار و جنین خطر دارد؟
خیر. اکوکاردیوگرافی قلب مادر از امواج صوتی استفاده میکند و هیچ نوع اشعه یونیزان یا میدان مغناطیسی قوی ندارد. به همین دلیل نهتنها در بارداری ممنوع نیست، بلکه در مواردی مثل پرهاکلامپسی شدید، بیماریهای دریچهای مادر یا مشکوک بودن به نارسایی قلب، انجام اکوی قلب ضروری و کاملاً بیخطر است.
اکوکاردیوگرافی جنین (اکو قلب جنین) ایمن است؟
بله، اکوکاردیوگرافی جنین نیز کاملاً ایمن و یکی از دقیقترین روشهای بررسی قلب جنین محسوب میشود. این روش دقیقاً مانند سونوگرافی روتین بارداری از امواج اولتراسوند استفاده میکند و تاکنون هیچ مطالعه معتبری نشان نداده که باعث آسیب به جنین، افزایش خطر سقط یا ناهنجاری شود.
بهترین زمان انجام اکو قلب در دوران بارداری
– اکو قلب مادر: هر زمان که از نظر بالینی لازم باشد (حتی چندین بار در یک بارداری).
– اکو قلب جنین: معمولاً بین هفتههای ۱۸ تا ۲۴ بارداری بهترین تصاویر بهدست میآید، ولی در موارد خاص (مثل مشکوک بودن به نقص مادرزادی) میتوان از هفته ۱۲–۱۴ نیز انجام داد.
اکوکاردیوگرافی در سهماهه اول بارداری
در سهماهه اول هم ممنوعیتی وجود ندارد. اگر مادر علائم قلبی داشته باشد یا سابقه بیماری قلبی داشته باشد، انجام اکو شیراز در هفتههای اول کاملاً مجاز و ایمن است. تنها نکته این است که در هفتههای خیلی ابتدایی ممکن است کیفیت تصویر جنین کمی پایینتر باشد، ولی برای بررسی قلب مادر هیچ مشکلی وجود ندارد.
یک تصویر حرفهای که چند وضعیت مختلف بدن و بیماری را در کنار هم نشان میدهد و توضیح میدهد چگونه میتوانند کیفیت اکو را تغییر دهند.
محدودیتها و موارد منع انجام اکوکاردیوگرافی
هرچند اکوکاردیوگرافی یکی از ایمنترین روشهای تصویربرداری است، اما در برخی شرایط خاص ممکن است کیفیت تصاویر کاهش یابد یا انجام آن با محدودیت مواجه شود. توجه کنید که «منع مطلق» بسیار نادر است و در اکثر موارد فقط کیفیت تصویر تحت تأثیر قرار میگیرد.
موارد منع مطلق و نسبی انجام اکو قلب
– منع مطلق: تقریباً وجود ندارد (بهجز در اکو از طریق مری که موارد خاص خودش را دارد).
– منع نسبی: زخم باز یا عفونت فعال در محل قرارگیری پروب، سوختگی شدید قفسه سینه، و وضعیت بالینی بسیار وخیم بیمار که حتی جابهجایی چند دقیقهای خطرناک است.
آیا هر فردی میتواند اکوکاردیوگرافی انجام دهد؟
از نظر ایمنی بله، اما از نظر کیفیت تصویر خیر. در برخی بیماران (مثل افراد خیلی چاق، بیماران شدید COPD، یا افرادی با دفورمیتی قفسه سینه) ممکن است تصاویر واضحی بهدست نیاید و نیاز به روشهای جایگزین یا تکمیلی باشد.
تأثیر ریههای پرحجم و COPD شدید بر کیفیت تصاویر اکو
در بیماران مبتلا به COPD شدید یا آمفیزم پیشرفته، ریههای پرحجم بین قلب و پروب قرار میگیرند و باعث کاهش شدید کیفیت تصاویر میشوند. در این موارد گاهی فقط تصاویر محدودی قابل قبول بهدست میآید یا باید از اکو از طریق مری (TEE) استفاده کرد.
محدودیت اکو در بیماران با پیسمیکر، دفیبریلاتور یا ICD
هیچ ممنوعیتی وجود ندارد و اکو شیراز کاملاً ایمن است، اما باید دستگاه توسط تکنسین یا پزشک آگاه تنظیم شود تا از تداخل احتمالی با عملکرد دستگاه جلوگیری شود. همچنین در برخی موارد قدیمیتر ممکن است تصویربرداری در نزدیکی لیدهای دستگاه کمی دشوار باشد.
انجام اکو در بیماران با زخم باز، سوختگی یا درماتیت شدید قفسه سینه
در صورت وجود زخم باز یا عفونت فعال، بهتر است تا بهبود نسبی صبر کنیم، چون تماس پروب و ژل ممکن است باعث آلودگی یا ناراحتی بیمار شود. در این موارد گاهی از پروب استریل یا روشهای جایگزین استفاده میشود.
محدودیت اکو در بیماران بستری ICU یا افرادی که نمیتوانند دراز بکشند (ارتوپنه شدید)
در بیماران ICU معمولاً اکو کنار تخت (Bedside Echo) انجام میشود، اما در افرادی که بهدلیل تنگی نفس شدید (ارتوپنه) اصلاً نمیتوانند حتی چند دقیقه دراز بکشند، کیفیت تصاویر بهشدت کاهش مییابد و گاهی فقط ارزیابی محدود ممکن است.
مشکلات اکو در بیماران با دفورمیتی شدید قفسه سینه (کیفوز، اسکولیوز، قیفیشکل)
در کیفوز شدید، اسکولیوز یا قفسه سینه قیفیشکل (Pectus Excavatum)، پنجرههای صوتی استاندارد از بین میروند و یافتن موقعیت مناسب برای پروب بسیار دشوار میشود. در این بیماران معمولاً نیاز به تجربه بالای متخصص اکو قلب و گاهی استفاده از پنجرههای غیراستاندارد است.
این تصویر یک اینفوگرافیک واضح است که ایمنی بیشتر اکو را نسبت به CT و آنژیو از نظر امکان انجام مکرر نشان میدهد.
تکرار اکوکاردیوگرافی چقدر مجاز و بیخطر است؟
بسیاری از بیماران این سؤال را میپرسند که «تکرار اکو ضرر دارد؟» یا «اکو قلب چند بار در سال میتوان انجام داد؟». پاسخ روشن است: اکوکاردیوگرافی معمولی هیچ محدودیتی از نظر تعداد دفعات ندارد، چون کاملاً بدون اشعه و بدون عارضه شناخته شده است و میتوان آن را به دفعات دلخواه و حتی چندین بار در ماه تکرار کرد.
آیا تکرار زیاد اکو ضرر دارد؟
خیر. چون اکوکاردیوگرافی در شیراز فقط از امواج صوتی استفاده میکند و هیچ اشعه یونیزان یا ماده حاجب ندارد، تکرار آن هیچ ضرر شناختهشدهای برای بدن ندارد؛ برخلاف سیتی اسکن یا آنژیوگرافی که محدودیت دوز اشعه یا ماده حاجب وجود دارد.
حداکثر تعداد مجاز اکو قلب در سال
از نظر پزشکی هیچ سقفی وجود ندارد. در بیماران بدحال بستری در ICU گاهی روزانه یا چند بار در هفته اکوی قلب انجام میشود و کاملاً بیخطر است.
فاصله زمانی مناسب بین دو اکوکاردیوگرافی
فاصله زمانی فقط بر اساس نیاز بالینی تعیین میشود، نه بهخاطر خطر تکرار. مثلاً:
– کنترل روتین بیماریهای پایدار: هر ۶–۱۲ ماه
– بعد از عمل دریچه یا استنت: ۱–۳–۶ ماه اول، سپس سالانه
– نارسایی قلبی حاد یا کاردیومیوپاتی در حال پیشرفت: گاهی هر ۱–۴ هفته
اکو هر چند ماه یکبار لازم است؟
بستگی به نوع بیماری دارد. در بیماران پایدار معمولاً هر ۶ تا ۱۲ ماه یکبار کافی است، اما در مواردی مثل تنگی شدید آئورت، نارسایی شدید دریچه یا کاردیومیوپاتی دیلاته در حال بدتر شدن، ممکن است هر ۳ ماه یا حتی زودتر نیاز باشد.
تعداد دفعات اکو در بیماریهای دریچهای قلب
– تنگی یا نارسایی شدید دریچه آئورت یا میترال: هر ۳–۶ ماه تا زمان تصمیم به عمل جراحی
– بعد از تعویض یا ترمیم دریچه: ماه اول، سپس ۶ ماه، بعد سالانه
– پروتزهای بیولوژیک: سالانه یا هر ۲ سال بعد از سال پنجم
تکرار اکو در بیماران نارسایی قلبی یا کاردیومیوپاتی
در نارسایی قلبی پیشرفته یا کاردیومیوپاتی که کسر جهشی (EF) در حال تغییر است، گاهی هر ۱ تا ۳ ماه، اکو قلب شیراز تکرار میشود تا پاسخ به درمان دارویی یا دستگاهی (مثل CRT) ارزیابی شود.
تصویر قدرتمند و اطمیناندهنده که ایمنی بالای اکوکاردیوگرافی را با تأکید بر نبود عوارض جدی نشان میدهد.
عوارض جانبی بسیار نادر اکوکاردیوگرافی
در اکوکاردیوگرافی ترانستوراسیک (معمولی) عوارض جدی تقریباً صفر است، اما چند مورد بسیار نادر گزارش شده که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
آیا اکو قلب باعث سرطان میشود؟
خیر. اکوکاردیوگرافی هیچ نوع اشعه یونیزان ندارد و تاکنون هیچ ارتباطی بین انجام اکو (حتی مکرر) و افزایش خطر سرطان نشان داده نشده است. این نگرانی معمولاً بهخاطر اشتباه گرفتن اکوی قلب با روشهای حاوی اشعه مثل سیتی اسکن ایجاد میشود.
واکنش آلرژیک به ژل یا لاتکس در اکو
در افراد بسیار حساس ممکن است واکنش خفیف پوستی به ژل اولتراسوند یا لاتکس پوشش پروب رخ دهد (قرمزی یا خارش موضعی). این اتفاق بسیار نادر است و با استفاده از ژل هیپوآلرژیک یا پروب بدون لاتکس کاملاً قابل پیشگیری است.
احتمال عفونت یا آسیب بسیار نادر در اکوهای معمولی
در اکوی معمولی (از روی قفسه سینه) خطر عفونت یا آسیب فیزیکی عملاً صفر است، چون روش کاملاً غیرتهاجمی است. این خطرات فقط در اکوکاردیوگرافی از راه مری (TEE) مطرح میشوند که موضوع جداگانهای است.
بدون نوبت طولانی، با پاسخدهی سریع و دقیق در همان روز.
09380973663
مقالات مرتبط :
اکوکاردیوگرافی در شیراز | کلینیک تخصصی قلب و عروق دکتر زهرا سوندرومی
آشنایی کامل با اکوکاردیوگرافی – نحوه انجام، کاربردها و نکات مهم قبل از اکو
تفسیر تخصصی نتایج اکوکاردیوگرافی – فهم گزارش اکو قلب به زبان ساده
بیماریهای قابل تشخیص با اکوکاردیوگرافی – نقش اکو در تشخیص مشکلات قلبی
مزایا و کاربردهای اکوکاردیوگرافی | کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی
سوالات پرتکرار درباره اکوکاردیوگرافی | کلینیک دکتر زهرا سوندرومی
بازدیدها: 8
4 thoughts on “عوارض و محدودیتهای اکوکاردیوگرافی قلب | آیا اکو خطر دارد؟”