نارسایی قلبی یک بیماری پیچیده و مزمن است که نیازمند تشخیص دقیق و به‌موقع برای مدیریت مؤثر و بهبود کیفیت زندگی بیماران است. شناسایی زودهنگام این بیماری می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کرده و درمان‌های مناسب را در زمان مناسب فراهم کند. بسیاری از بیماران زمانی متوجه نارسایی قلبی خود می‌شوند که علائم شدیدی مانند تنگی نفس یا تورم آن‌ها را به اورژانس می‌کشاند. با این حال، فناوری‌های تشخیصی مدرن این امکان را فراهم کرده‌اند که بیماری در مراحل اولیه شناسایی شده و از عوارض جدی پیشگیری شود. اگر شما یا یکی از عزیزانتان در معرض خطر نارسایی قلبی هستید، این راهنما اطلاعات ارزشمندی برایتان فراهم خواهد کرد.

---

---

روش‌های اولیه تشخیص نارسایی قلبی

نارسایی قلبی می‌تواند به دلایل مختلفی مانند بیماری عروق کرونر، فشارخون بالا، یا دیابت ایجاد شود و علائم آن ممکن است با سایر بیماری‌ها اشتباه گرفته شود. تشخیص دقیق نوع نارسایی قلبی (HFrEF یا HFpEF) و شدت آن، به پزشک اجازه می‌دهد تا برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده‌ای طراحی کند. بدون تشخیص دقیق، درمان ممکن است ناکارآمد باشد یا حتی علائم را بدتر کند.

تشخیص نارسایی قلبی معمولاً با ترکیبی از بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی، و آزمایش‌های اولیه آغاز می‌شود. این مراحل به پزشک کمک می‌کند تا تصویر اولیه‌ای از وضعیت قلب بیمار به دست آورد.

بررسی تاریخچه پزشکی (Medical History)

پزشک برای دریافت یک دید کلی از وضعیت سلامتی بیمار، سوالاتی درباره علائم فعلی، سابقه بیماری‌های قلبی در خانواده و وجود بیماری‌های زمینه‌ای دیگر می‌پرسد. این اطلاعات برای تشخیص نارسایی قلبی بسیار حیاتی هستند، زیرا به پزشک کمک می‌کنند تا عوامل خطر و علل احتمالی نارسایی قلبی را شناسایی کند.

• • علائم: علائمی مانند تنگی نفس (به ویژه هنگام فعالیت یا دراز کشیدن)، خستگی مفرط، ورم در پاها و مچ پا، و افزایش وزن ناگهانی از نشانه‌های اصلی نارسایی قلبی هستند.

  • سابقه خانوادگی و بیماری‌های همراه: وجود سابقه بیماری‌های قلبی در خانواده، فشار خون بالا، دیابت، یا بیماری‌های کلیوی می‌تواند ریسک نارسایی قلبی را افزایش دهد.

  • سبک زندگی: عواملی مثل سیگار کشیدن، مصرف الکل، رژیم غذایی نامناسب و کم‌تحرکی نیز به طور مستقیم بر سلامت قلب تأثیر می‌گذارند.

معاینه فیزیکی (Physical Examination)

پس از بررسی تاریخچه پزشکی، پزشک با انجام یک معاینه فیزیکی دقیق به دنبال علائم عینی نارسایی قلبی می‌گردد. این معاینه شامل موارد زیر است:

• • گوش دادن به صداهای قلب و ریه: پزشک با استفاده از گوشی پزشکی (استتوسکوپ) به صدای قلب گوش می‌دهد تا هرگونه ضربان قلب نامنظم یا صداهای غیرعادی را شناسایی کند. همچنین، گوش دادن به صدای ریه‌ها برای تشخیص تجمع مایع که به آن ادم ریوی می‌گویند، بسیار مهم است.

• • بررسی ورم (Edema): یکی از نشانه‌های شایع نارسایی قلبی، ورم در پاها، مچ پا یا شکم است. این ورم به دلیل تجمع مایعات در بافت‌ها رخ می‌دهد.

  • اندازه‌گیری فشار خون و ضربان قلب: پزشک فشار خون و ضربان قلب را برای ارزیابی عملکرد سیستم قلبی-عروقی بیمار اندازه‌گیری می‌کند. فشار خون پایین یا بالا، و ضربان قلب سریع یا نامنظم می‌تواند نشانه‌های نارسایی قلبی باشد.

آزمایش‌های خونی (Blood Tests)

آزمایش‌های خونی نقش مهمی در تایید و ارزیابی نارسایی قلبی دارند. این آزمایش‌ها اطلاعات دقیقی در مورد عملکرد قلب، کلیه‌ها و کبد ارائه می‌دهند و می‌توانند به تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای کمک کنند.

• • پپتید ناتریورتیک نوع B (BNP): این مهم‌ترین آزمایش خونی برای تشخیص نارسایی قلبی است. BNP هورمونی است که توسط بطن‌های قلب در پاسخ به افزایش فشار و کشیدگی دیواره آن‌ها ترشح می‌شود. سطح بالای BNP به شدت نشان‌دهنده نارسایی قلبی است.

  • سایر آزمایش‌ها: این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

    • عملکرد کلیه و الکترولیت‌ها: نارسایی قلبی می‌تواند بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر بگذارد، بنابراین بررسی کراتی‌نین و الکترولیت‌ها (مانند سدیم و پتاسیم) ضروری است.

    • عملکرد تیروئید: پرکاری یا کم‌کاری تیروئید می‌تواند بر عملکرد قلب تأثیر بگذارد و علائم مشابه نارسایی قلبی ایجاد کند.

    • شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش به تشخیص کم‌خونی (آنمی) کمک می‌کند، که می‌تواند علائم نارسایی قلبی را تشدید کند.

    • آهن: برای بررسی کمبود آهن که می‌تواند به کم‌خونی منجر شود، بررسی سطح فریتین و آهن نیز انجام می‌شود.

---

---

داروهای اصلی در درمان نارسایی قلبی

داروها نقش محوری در مدیریت نارسایی قلبی دارند. برای نارسایی قلبی با کسر جهشی کاهش‌یافته (HFrEF)، متخصصان اغلب از چهار دسته دارویی اصلی استفاده می‌کنند که به “چهار ستون درمانی” معروف‌اند. این داروها نه‌تنها علائم را کاهش می‌دهند، بلکه خطر بستری شدن و مرگ‌ومیر را نیز کم می‌کنند. برای نارسایی قلبی با کسر جهشی حفظ ‌شده (HFpEF) نیز برخی از این داروها مؤثر هستند. در ادامه، این داروها معرفی شده‌اند:

1. 1. بتابلوکرها (Beta Blockers)

این داروها ضربان قلب را کند کرده و فشارخون را کاهش می‌دهند، که باعث کاهش فشار بر قلب می‌شود. نمونه‌های رایج شامل بیزوپرولول (Zebeta)، کارودیلول (Coreg)، و متوپرولول (Toprol) هستند. این داروها به بهبود عملکرد قلب و کاهش خستگی کمک می‌کنند.

1. 2. مهارکننده‌های گیرنده مینرالوکورتیکوئید (MRA)

داروهایی مانند اسپیرونولاکتون و اپلرنون به دفع نمک و آب اضافی از بدن کمک می‌کنند و فشار خون را کاهش می‌دهند. این داروها همچنین اثرات محافظتی بر قلب دارند.

1. 3. مهارکننده‌های آنژیوتانسین-نپریلیسین (ARNI)

ساکوبیتریل/والزارتان (Entresto) ترکیبی از یک مهارکننده آنژیوتانسین و یک مهارکننده نپریلیسین است که فشارخون را کاهش داده و فشار بر قلب را کم می‌کند. این دارو به‌ویژه برای HFrEF مؤثر است.

1. 4. مهارکننده‌های SGLT2

این داروها (مانند داپاگلیفلوزین و امپاگلیفلوزین) در ابتدا برای درمان دیابت استفاده می‌شدند، اما تحقیقات نشان داده‌اند که برای بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، حتی بدون دیابت، مفید هستند. این داروها خطر بستری شدن و مرگ‌ومیر را کاهش می‌دهند و علائم را بهبود می‌بخشند.

سایر داروها: 

– دیورتیک‌ها (آب‌آورها): مانند فوروزماید، برای کاهش تجمع مایعات و تورم استفاده می‌شوند.

– دیگوکسین: ضربان قلب را کند کرده و قدرت انقباضات قلب را افزایش می‌دهد.

– نیترات‌ها و هیدرالازین: به‌ویژه برای بیماران آفریقایی‌تبار یا افرادی که نمی‌توانند ACE یا ARB مصرف کنند، مفید است.

– ایوابرادین: برای کاهش ضربان قلب در بیمارانی که بتابلوکرها کافی نبوده‌اند، استفاده می‌شود.

در کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی، تیم ما با بررسی دقیق شرایط بیمار و انجام آزمایش‌هایی مانند اکو داپلر رنگی و هولتر فشارخون، دوز و نوع داروها را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کند که بهترین نتیجه درمانی حاصل شود. همچنین، ما خدمات مشاوره تغذیه و سبک زندگی سالم را ارائه می‌دهیم تا بیماران بتوانند عوارض داروها را مدیریت کنند.

---

---

تغییرات سبک زندگی در درمان نارسایی قلبی

تغییرات سبک زندگی نقش مهمی در کاهش علائم و بهبود سلامت قلب دارند. این تغییرات شامل موارد زیر هستند:

 

1. 1. رژیم غذایی کم‌نمک و کم‌چرب

کاهش مصرف سدیم (نمک) به پیشگیری از تجمع مایعات کمک می‌کند. در کلینیک ما، مشاوره تغذیه به بیماران کمک می‌کند تا رژیم غذایی مناسب با غذاهای سنتی ایرانی طراحی کنند که هم خوشمزه باشد و هم برای قلب مفید.

1. 2. ورزش منظم

ورزش‌های سبک و تحت نظارت، مانند پیاده‌روی یا برنامه‌های بازتوانی قلبی، می‌توانند توانایی قلب را افزایش دهند. در کلینیک ما، برنامه‌های بازتوانی قلبی با توجه به سطح آمادگی جسمانی بیمار طراحی می‌شوند.

1. 3. ترک سیگار

سیگار کشیدن به عروق و قلب آسیب می‌رساند. ما در کلینیک تخصصی قلب شیراز، مشاوره‌هایی برای ترک سیگار ارائه می‌دهیم.

1. 4. مدیریت وزن و مایعات

بیماران باید وزن خود را روزانه ثبت کنند و مصرف مایعات را طبق توصیه پزشک محدود کنند. افزایش وزن ناگهانی (3 کیلوگرم در یک روز یا 5 کیلوگرم در یک هفته) نشانه‌ای از تجمع مایعات است که باید فوراً گزارش شود.

1. 5. کنترل بیماری‌های همراه

بیماری‌هایی مانند دیابت، فشارخون بالا، یا فیبریلاسیون دهلیزی می‌توانند نارسایی قلبی را بدتر کنند. ما در کلینیک خود با ارائه خدمات غربالگری بیماری‌های قلبی و پایش مداوم، این شرایط را مدیریت می‌کنیم.

   6. توانبخشی قلبی

بازتوانی قلبی یک برنامه نظارت‌شده است که شامل ورزش، آموزش، و مشاوره برای بهبود سلامت قلب است. این برنامه به بیماران کمک می‌کند تا توانایی جسمانی خود را افزایش دهند، علائم را کاهش دهند، و از بستری شدن مجدد جلوگیری کنند. در کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی، برنامه‌های بازتوانی قلبی با توجه به نیازهای هر بیمار طراحی می‌شوند و شامل ورزش‌های ایمن، مشاوره تغذیه، و تکنیک‌های مدیریت استرس است. این برنامه‌ها به‌ویژه برای بیمارانی که از تنگی نفس یا خستگی رنج می‌برند، بسیار مؤثر هستند.

---

---

 دستگاه‌های پزشکی پیشرفته

در موارد پیشرفته نارسایی قلبی، ممکن است دستگاه‌های پزشکی برای بهبود عملکرد قلب یا پیشگیری از عوارض جدی توصیه شوند. برخی از این دستگاه‌ها عبارت‌اند از:

۱. دفیبریلاتور قابل‌کاشت (Implantable Cardioverter-Defibrillator – ICD)

این دستگاه به‌طور مداوم ریتم قلب را نظارت می‌کند و در صورت تشخیص آریتمی‌های (ضربان نامنظم) تهدیدکننده زندگی، مانند تاکی‌کاردی بطنی یا فیبریلاسیون بطنی، یک شوک الکتریکی کوچک و کنترل‌شده به قلب وارد می‌کند تا آن را به ریتم طبیعی بازگرداند. این شوک الکتریکی، که می‌تواند باعث نجات جان بیمار شود، با هدف پیشگیری از ایست ناگهانی قلبی طراحی شده است. ICD به‌ویژه برای بیمارانی که در معرض خطر بالای آریتمی‌های کشنده هستند، مانند افرادی با سابقه حمله قلبی یا نارسایی قلبی شدید، بسیار مؤثر است.

۲. درمان بازنشانی قلبی (Cardiac Resynchronization Therapy – CRT)

CRT نوعی ضربان‌ساز (پیس‌میکر) تخصصی است که برای بیمارانی که نارسایی قلبی همراه با اختلال در هماهنگی انقباض بطن‌های چپ و راست دارند، استفاده می‌شود. این دستگاه از طریق چندین سیم (لید) که به قلب متصل می‌شوند، هم‌زمان به هر دو بطن پالس‌های الکتریکی می‌فرستد. هدف اصلی CRT هماهنگ کردن انقباض بطن‌ها است، که این امر به بهبود کارایی پمپاژ خون، کاهش علائم نارسایی قلبی (مانند تنگی نفس و خستگی) و در نهایت افزایش طول عمر بیمار کمک می‌کند.

۳. دستگاه کمکی بطن چپ (Left Ventricular Assist Device – LVAD)

LVAD یک پمپ مکانیکی است که به صورت جراحی به قلب و عروق اصلی متصل می‌شود. این دستگاه برای بیمارانی که در مراحل پایانی نارسایی قلبی قرار دارند و عملکرد بطن چپ آن‌ها به‌شدت کاهش یافته است، طراحی شده است. LVAD با کمک به بطن چپ در پمپاژ خون به آئورت، فشار کاری روی قلب را کاهش داده و خون‌رسانی به کل بدن را بهبود می‌بخشد. LVAD ممکن است به عنوان “پل برای پیوند قلب” (به این معنا که بیمار را تا زمان پیدا شدن قلب مناسب برای پیوند زنده نگه می‌دارد) یا به‌عنوان “درمان قطعی” برای بیمارانی که شرایط لازم برای پیوند قلب را ندارند، مورد استفاده قرار گیرد.

---

---

مدیریت بیماری‌های همراه در نارسایی قلبی

یکی از جنبه‌های حیاتی در مدیریت نارسایی قلبی، مدیریت بیماری‌های همراهی است که می‌توانند علائم آن را تشدید کنند و پیشرفت بیماری را تسریع بخشند. از جمله شایع‌ترین این بیماری‌ها :

• • دیابت: سطح قند خون بالا می‌تواند به مرور زمان به رگ‌های خونی و اعصاب قلب آسیب برساند و خطر نارسایی قلبی را افزایش دهد.

  • فیبریلاسیون دهلیزی: این نوع آریتمی باعث ضربان قلب نامنظم و سریع می‌شود که می‌تواند به بطن‌ها فشار وارد کرده و عملکرد پمپاژ قلب را مختل کند.

  • بیماری کلیوی: عملکرد ضعیف کلیه‌ها می‌تواند منجر به تجمع مایعات و افزایش فشار خون شود که هر دو شرایط برای قلب مضر هستند.

---

---

تشخیص دقیق نارسایی قلبی، کلید مدیریت مؤثر این بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران و درمان نارسایی قلبی با ترکیبی از داروها، تغییرات سبک زندگی، توانبخشی قلبی، و در موارد لازم، دستگاه‌های پزشکی می‌تواند به بهبود علائم و افزایش طول عمر بیماران کمک کند. کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی در شیراز با ارائه خدمات پیشرفته مانند اکو داپلر سه‌بعدی ، هولتر نوارقلب و مشاوره تخصصی پیش از عمل قلب، همراه شماست تا بهترین مراقبت را دریافت کنید. اگر مبتلا به نارسایی قلبی هستید یا در معرض خطر آن قرار دارید، با ما تماس بگیرید تا برنامه درمانی مناسب شما را طراحی کنیم. در مقاله های آتی به بررسی تغییرات سبک زندگی برای مدیریت نارسایی قلبی خواهیم پرداخت.

برای آگاهی بیشتر درباره سلامت قلب، کتاب «کاردیو اسمارت ؛ آنچه همه باید در مورد قلب و عروق بدانند» را بخوانید.

---

مقالات مرتبط :

نارسایی قلبی چیست؟

علائم نارسایی قلبی و زمان مراجعه به پزشک

بازدیدها: 1