بیماری شریان محیطی (Peripheral Artery Disease یا PAD) یک بیماری عروقی است که با تنگ شدن شریان‌های محیطی، به‌ویژه در پاها، جریان خون به اندام‌ها را کاهش میدهد. این وضعیت می‌تواند باعث درد، محدودیت حرکتی، زخم‌های غیرقابل ترمیم و در موارد شدید، قطع عضو شود. علاوه بر این، PAD نشانه‌ای از وجود آترواسکلروز در سایر نقاط بدن است که خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش میدهد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب PAD می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد. در این مقاله، روش‌های تشخیص دقیق و گزینه‌های درمانی مؤثر برای PAD را به‌صورت گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم و نقش کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی در ارائه خدمات تشخیصی و درمانی پیشرفته را معرفی می‌کنیم.
روش‌های تشخیصی بیماری شریان محیطی
تشخیص زودهنگام PAD برای جلوگیری از عوارض جدی مانند ایسکمی حاد یا قطع عضو ضروری است. فرآیند تشخیص معمولاً با معاینه بالینی آغاز میشود و ممکن است شامل تست‌های پیشرفته‌تر باشد. در ادامه، مهم‌ترین روش‌های تشخیصی PAD معرفی شده‌اند:
معاینه بالینی 📋
این اولین قدم در مسیر تشخیص PAD است. پزشک با دقت به پاهای شما نگاه می‌کند و علائمی مثل تغییر رنگ پوست (مثل رنگ پریدگی یا کبودی)، کاهش دمای پوست (بخصوص در پاها)، و وجود زخم‌هایی که به سختی خوب میشوند را بررسی می‌کند. علاوه بر این، پزشک نبض شریان‌های اصلی در پاها و مچ پا رو با دست لمس می‌کند تا ببیند چقدر ضعیف یا قوی هستند. صحبت درباره سابقه پزشکی، سبک زندگی، و درد هنگام راه رفتن (که به آن لنگش یا Claudication میگویند) هم بخشی از این معاینه است. این معاینه به پزشک کمک می‌کند تا یک دید اولیه از وضعیت شما پیدا کند و تصمیم بگیرد که آیا به تست‌های بیشتری نیاز دارید یا نه.
تست شاخص مچ پایی-بازویی (ABI) 📊
ABI یک تست ساده، سریع، و کاملاً غیرتهاجمی است. این تست با مقایسه فشار خون در مچ پا و بازو، نشان میدهد که آیا خون به درستی به پاهای شما می‌رسد یا نه. برای این کار، یک کاف فشار خون روی بازو و کاف دیگری روی مچ پا قرار داده میشود. سپس با استفاده از یک پروب اولتراسوند (مثل یک قلم کوچک) صدای جریان خون در شریان‌ها شنیده میشود و فشار خون در هر دو نقطه اندازه گیری میشود.
-
-
ABI کمتر از ۰.۹: این مقدار معمولاً نشان‌دهنده وجود PAD است. هرچقدر این عدد پایین‌تر باشد، شدت بیماری بیشتر است.
-
ABI بالاتر از ۱.۳: این مقدار ممکن است به دلیل سفتی شریان‌ها (مثلاً به خاطر رسوب کلسیم) اتفاق بیفتد و می‌تواند نشانه‌ای از PAD باشد، اما نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد.
-
این تست حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشد و هیچ درد یا ناراحتی‌ای ندارد.
اکو داپلر رنگی (Color Doppler Ultrasound) 🌈
این روش یک نوع پیشرفته از تصویربرداری با استفاده از امواج صوتی است. اکو داپلر به پزشک این امکان را میدهد که جریان خون را در رگ‌ها به صورت لحظه‌ای و با رنگ‌های مختلف ببیند. رنگ‌ها سرعت و جهت جریان خون را نشان میدهند.
-
-
رنگ‌های قرمز و آبی: معمولاً نشان‌دهنده جریان خون در جهت‌های مختلف هستند.
-
مناطق بدون رنگ یا با رنگ‌های نامنظم: این‌ها می‌توانند نشان‌دهنده تنگی (Stenosis) یا انسداد (Occlusion) در شریان‌ها باشند.
-
این تست به صورت غیرتهاجمی و بدون نیاز به تزریق هیچ ماده‌ای انجام میشود و می‌تواند محل دقیق و شدت انسداد را مشخص کند.
آزمایش‌های خونی 🧪
این آزمایش‌ها مستقیماً PAD را تشخیص نمی‌دهند، اما به شناسایی عوامل خطر کمک می‌کنند. پزشک ممکن است آزمایش‌هایی برای بررسی موارد زیر درخواست بدهد:
-
-
سطح کلسترول خون: بالا بودن کلسترول LDL (کلسترول بد) یکی از عوامل اصلی تصلب شرایین (آترواسکلروز) است.
-
سطح قند خون: دیابت کنترل نشده به دیواره رگ‌ها آسیب می‌زند و خطر ابتلا به PAD را افزایش میدهد.
-
عملکرد کلیه: بیماری‌های کلیوی می‌توانند با PAD ارتباط داشته باشند.
-
تصویربرداری پیشرفته 🖼️
اگر نتایج تست‌های اولیه واضح نباشند یا نیاز به جزئیات بیشتری باشد، پزشک ممکن است از روش‌های تصویربرداری پیشرفته استفاده کند:
-
-
سی‌تی آنژیوگرافی (CTA): در این روش، یک ماده حاجب به رگ تزریق میشود و بعد با استفاده از دستگاه سی‌تی اسکن تصاویر دقیقی از شریان‌ها گرفته میشود. این تصاویر، انسدادها و تنگی‌ها را به وضوح نشان میدهند.
-
ام‌آرآی آنژیوگرافی (MRA): این روش شبیه به CTA است، اما به جای اشعه ایکس از امواج مغناطیسی استفاده می‌کند. MRA هم اطلاعات دقیقی از وضعیت شریان‌ها ارائه میدهد.
-
این روش‌ها به خصوص برای برنامه‌ریزی عمل‌های جراحی یا مداخلات درمانی استفاده میشوند.
آنژیوگرافی 💉
آنژیوگرافی یک روش تهاجمی‌تر است که هم جنبه تشخیصی دارد و هم درمانی. در این روش، یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر (کاتتر) از طریق یک شریان (معمولاً در کشاله ران) وارد رگ میشود و تا محل مورد نظر هدایت میشود. سپس یک ماده حاجب به داخل رگ تزریق میشود و با عکسبرداری اشعه ایکس، مسیر جریان خون به طور کامل و دقیق دیده میشود.
-
-
جنبه تشخیصی: آنژیوگرافی دقیق‌ترین روش برای دیدن محل و شدت انسدادها است.
-
جنبه درمانی: در حین آنژیوگرافی، پزشک می‌تواند با استفاده از بالون (آنژیوپلاستی) یا استنت، شریان مسدود شده را باز کند. این جنبه درمانی باعث میشود آنژیوگرافی یک روش بسیار موثر برای رفع انسدادها باشد.
-
علائم هشداردهنده‌ای که نباید نادیده گرفته شوند
تشخیص PAD در مراحل اولیه چالش‌برانگیز است، زیرا بسیاری از بیماران علائم واضحی ندارند. با این حال، برخی علائم هشداردهنده نیاز به توجه فوری دارند:
– درد یا گرفتگی هنگام راه رفتن (کلادیکاسیون): این درد معمولاً در ساق پا یا ران احساس میشود و با استراحت بهبود می‌یابد.
– درد در حالت استراحت: در مراحل پیشرفته، درد حتی در حالت استراحت رخ میدهد که نشان‌دهنده کاهش شدید جریان خون است.
– زخم‌های غیرقابل ترمیم: زخم‌ها یا جراحت‌هایی در پاها یا انگشتان پا که به‌کندی بهبود می‌یابند یا اصلاً بهبود نمی‌یابند.
– تغییر رنگ یا دمای پوست: پوست سرد، رنگ‌پریده یا مایل به آبی در پاها.
– از دست دادن ناگهانی جریان خون: این وضعیت اضطراری، مشابه حمله قلبی در پا، می‌تواند نیاز به جراحی فوری یا قطع عضو داشته باشد.
اگر هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید، فوراً به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید. در کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی، خدماتی مانند غربالگری بیماری‌های قلبی و اکو داپلر رنگی برای شناسایی زودهنگام این علائم ارائه میشوند.
درمان‌های غیرجراحی برای PAD
درمان PAD با هدف کاهش علائم، بهبود جریان خون و جلوگیری از عوارض انجام میشود. درمان‌های غیرجراحی شامل موارد زیر هستند:
– برنامه‌های ورزشی تحت نظارت:
ورزش منظم، به‌ویژه پیاده‌روی تا آستانه درد متوسط، می‌تواند جریان خون را بهبود بخشد و علائم کلادیکاسیون را کاهش دهد. برنامه‌های بازتوانی قلبی در کلینیک دکتر زهرا سوندرومی به بیماران کمک می‌کنند تا به‌طور ایمن ورزش کنند.
– داروها:
– سیلوستازول: این دارو به گشاد شدن شریان‌های تنگ‌شده کمک می‌کند و راه رفتن را آسان‌تر می‌کند.
– استاتین‌ها: برای کاهش کلسترول و جلوگیری از تجمع پلاک در شریان‌ها.
– داروهای ضد انعقاد: مانند آسپرین برای کاهش خطر لخته شدن خون.
– مدیریت عوامل خطر:
کنترل دیابت، فشار خون و کلسترول از طریق رژیم غذایی، ورزش و داروها ضروری است. مشاوره تغذیه و سبک زندگی سالم در کلینیک دکتر زهرا سوندرومی به بیماران کمک می‌کند تا این عوامل را به‌طور مؤثر مدیریت کنند.
درمان‌های جراحی و مداخله‌ای
در مواردی که درمان‌های غیرجراحی کافی نباشند یا بیماری پیشرفته باشد، درمان‌های مداخله‌ای یا جراحی ممکن است لازم شوند:
– آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی:
در این روش، پزشک از یک کاتتر برای باز کردن شریان‌های مسدود استفاده می‌کند و گاهی استنت (لوله‌ای کوچک) برای حفظ باز ماندن شریان قرار میدهد.
– بای‌پس شریانی:
در این جراحی، یک رگ سالم از جای دیگری در بدن یا یک رگ مصنوعی برای ایجاد مسیری جدید برای جریان خون استفاده میشود.
– درمان‌های پیشرفته:
در برخی موارد، دستگاه‌هایی برای برداشتن پلاک (مانند آترکتومی) استفاده میشوند.
– قطع عضو:
در موارد نادر و پیشرفته که بافت به دلیل کمبود خون از بین رفته است، قطع عضو ممکن است لازم باشد.
مدیریت عوارض پیشرفته PAD
در مراحل پیشرفته PAD، خطر عفونت، زخم‌های غیرقابل ترمیم و قطع عضو افزایش می‌یابد. برای مدیریت این عوارض:
– مراقبت از زخم‌ها:
بازرسی روزانه پاها و درمان زخم‌ها با کمک متخصص.
– پیشگیری از عفونت:
استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت لزوم و مراقبت دقیق از پوست.
– ارزیابی منظم عروقی:
تست‌هایی مانند اکو داپلر رنگی و ABI برای پایش جریان خون و جلوگیری از عوارض.
کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی با ارائه خدمات تشخیصی پیشرفته مانند اکو داپلر رنگی و هولتر فشارخون به بیماران کمک می‌کند تا وضعیت عروق خود را به‌طور منظم پایش کنند.
تشخیص و درمان به‌موقع بیماری شریان محیطی می‌تواند از عوارض جدی مانند قطع عضو، حمله قلبی و سکته مغزی جلوگیری کند. با استفاده از ابزارهای تشخیصی پیشرفته مانند ABI و اکو داپلر رنگی، و با بهره‌گیری از درمان‌های غیرجراحی و مداخله‌ای، بیماران می‌توانند کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی با ارائه خدمات جامع تشخیصی و درمانی، همراه بیماران در این مسیر است. اگر علائم PAD را تجربه می‌کنید یا در معرض خطر هستید، همین امروز با متخصص مشورت کنید.
برای آگاهی بیشتر درباره سلامت قلب، کتاب «کاردیو اسمارت ؛ آنچه همه باید در مورد قلب و عروق بدانند» را بخوانید.
مقالات مرتبط :
بیماری شریان محیطی (PAD) چیست؟
بازدیدها: 2
