بیماری‌های قلبی یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در افراد مسن و اصلی‌ترین علت مرگ‌ومیر در این گروه سنی هستند. با افزایش سن، تغییرات طبیعی در قلب و عروق خونی رخ می‌دهد که می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، بیماری عروق کرونری و نارسایی قلبی را افزایش دهد. در ایران، با توجه به افزایش امید به زندگی و رشد جمعیت سالمند، توجه به سلامت قلب در این گروه سنی بیش از پیش اهمیت یافته است. کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی با ارائه خدمات پیشرفته‌ای مانند اکوکاردیوگرافی، تست ورزش و مشاوره تخصصی، به بیماران مسن کمک می‌کند تا با مدیریت صحیح بیماری‌های قلبی، کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. در این مقاله، به بررسی علل شایع بیماری‌های قلبی در افراد مسن، چالش‌های درمان و راهکارهای مدیریت این بیماری‌ها می‌پردازیم.

تغییرات قلب و عروق با افزایش سن

پیری یک فرآیند طبیعی است که بر تمام اعضای بدن، از جمله قلب و عروق، تأثیر می‌گذارد. با افزایش سن، قلب و رگ‌های خونی سفت‌تر می‌شوند، که این امر می‌تواند منجر به افزایش فشار خون سیستولیک (عدد بالایی در اندازه‌گیری فشار خون) شود. بر اساس داده‌های علمی، 9 نفر از هر 10 فرد در طول زندگی خود به فشار خون بالا یا هایپرتنشن مبتلا می‌شوند. این افزایش فشار خون می‌تواند فشار بیشتری به قلب وارد کند و خطر بیماری‌هایی مانند نارسایی قلبی و بیماری عروق کرونری را افزایش دهد.

علاوه بر این، حداکثر ضربان قلب با افزایش سن کاهش می‌یابد، زیرا توانایی قلب برای تنظیم ریتم خود تغییر می‌کند. این تغییرات می‌توانند ظرفیت هوازی بدن را کاهش دهند و انجام فعالیت‌های بدنی را برای افراد مسن دشوارتر کنند. همچنین، ضعف عضلانی و کاهش تحرک، که از دیگر اثرات پیری هستند، می‌توانند خطر بیماری‌های قلبی را تشدید کنند. با این حال، فعالیت بدنی منظم و سبک زندگی سالم می‌توانند این روند را کند کرده و به حفظ سلامت قلب کمک کنند.

بیماری‌های قلبی شایع در افراد مسن

در افراد بالای 75 سال، فشار خون بالا شایع‌ترین بیماری قلبی است، و پس از آن بیماری عروق کرونری و نارسایی قلبی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بیایید هر یک از این بیماری‌ها را به‌طور مختصر بررسی کنیم:

فشار خون بالا (هایپرتنشن)

فشار خون بالا، که به عنوان «قاتل خاموش» شناخته می‌شود، به افزایش مداوم و غیرطبیعی فشار در دیواره شریان‌ها اشاره دارد. با افزایش سن، دیواره رگ‌ها انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند و این مسئله می‌تواند منجر به افزایش فشار خون شود. این شرایط می‌تواند به مرور زمان به قلب، کلیه‌ها و مغز آسیب جدی وارد کند و خطر ابتلا به حملات قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیه را افزایش دهد. از آنجایی که فشار خون بالا اغلب علائم آشکاری ندارد، پایش منظم و تشخیص به موقع آن حیاتی است. در کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی، علاوه بر سنجش معمول فشار خون، از روش‌هایی مانند هولتر فشار خون ۲۴ ساعته استفاده می‌شود. این دستگاه به طور مداوم فشار خون بیمار را در طول یک شبانه‌روز در شرایط زندگی عادی ثبت می‌کند، که به پزشک اجازه می‌دهد تصویری دقیق از نوسانات فشار خون داشته باشد و درمان مناسب را تجویز کند.

بیماری عروق کرونری (CAD)

بیماری عروق کرونری زمانی رخ می‌دهد که شریان‌های کرونری، که وظیفه خون‌رسانی به عضله قلب را دارند، به دلیل تجمع پلاک (رسوبات چربی، کلسترول و سایر مواد) باریک یا مسدود می‌شوند. این فرآیند که به آن آترواسکلروز نیز می‌گویند، باعث کاهش جریان خون به قلب می‌شود. در نتیجه، بیمار ممکن است در هنگام فعالیت بدنی دچار درد قفسه سینه (آنژین) شود یا در موارد شدیدتر، انسداد کامل رگ منجر به سکته قلبی گردد. در کلینیک ما، برای تشخیص دقیق این بیماری و ارزیابی شدت آن از روش‌های پیشرفته‌ای استفاده می‌شود. اکو داپلر رنگی به بررسی جریان خون در قلب و عروق کمک می‌کند و تست ورزش (استرس تست) نیز با نظارت بر عملکرد قلب در حین فعالیت فیزیکی، مشکلات پنهان قلبی را آشکار می‌سازد.

نارسایی قلبی

نارسایی قلبی یک بیماری پیش‌رونده است که در آن قلب به تدریج توانایی خود را برای پمپاژ خون کافی برای تأمین نیازهای بدن از دست می‌دهد. این شرایط می‌تواند ناشی از بیماری‌های دیگر مانند فشار خون بالا، بیماری عروق کرونری یا مشکلات دریچه‌ای قلب باشد. علائم اصلی این بیماری شامل تنگی نفس (به خصوص هنگام دراز کشیدن)، خستگی مفرط و تورم در پاها و مچ پا (ادم) است. تشخیص دقیق نارسایی قلبی و ارزیابی عملکرد پمپاژ قلب از طریق اکوکاردیوگرافی انجام می‌شود. در کلینیک دکتر سوندرومی، از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند اکو داپلر سه بعدی و اکو مری سه بعدی (TEE 3D) استفاده می‌شود که با ارائه تصاویر دقیق و سه‌بعدی از ساختار قلب و عملکرد دریچه‌ها، به پزشک کمک می‌کنند تا بهترین برنامه درمانی را برای بیمار طراحی کند.

فیبریلاسیون دهلیزی (AFib)

فیبریلاسیون دهلیزی یک اختلال شایع در ریتم قلب است که در آن دو حفره بالایی قلب (دهلیزها) به جای انقباض منظم، به طور نامنظم و سریع می‌لرزند. این ریتم نامنظم می‌تواند منجر به جمع شدن خون در دهلیزها و تشکیل لخته شود، که در صورت حرکت به سمت مغز، می‌تواند باعث سکته مغزی گردد. به همین دلیل، تشخیص و درمان فیبریلاسیون دهلیزی در افراد مسن اهمیت ویژه‌ای دارد. برای تشخیص دقیق این اختلال، از هولتر نوار قلب استفاده می‌شود که فعالیت الکتریکی قلب را به طور مداوم برای یک یا چند روز ثبت می‌کند. پس از تشخیص، مشاوره تخصصی برای تجویز داروهای ضد انعقاد خون (رقیق‌کننده‌های خون) و سایر روش‌های درمانی در کلینیک ما ارائه می‌شود تا خطر سکته مغزی به حداقل برسد.

چالش‌های درمان بیماری‌های قلبی در افراد مسن

درمان بیماری‌های قلبی در افراد مسن با چالش‌های متعددی همراه است، زیرا این افراد اغلب به بیماری‌های مزمن دیگری مانند دیابت، بیماری کلیوی یا مشکلات کبدی مبتلا هستند. وجود این بیماری‌ها می‌تواند درمان بیماری قلبی را پیچیده‌تر کند. برای مثال، داروهای رقیق‌کننده خون که برای فیبریلاسیون دهلیزی تجویز می‌شوند، ممکن است در افرادی با سابقه خونریزی مشکل‌ساز شوند. همچنین، تغییرات کبدی و کلیوی مرتبط با افزایش سن می‌توانند نحوه متابولیسم داروها را تغییر دهند و خطر عوارض جانبی را افزایش دهند.

رویکرد کاردیولوژی سالمندی (Geriatric Cardiology) که در کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی مورد توجه قرار می‌گیرد، بر درمان قلب در بستر سایر بیماری‌ها و با در نظر گرفتن کیفیت زندگی بیمار تمرکز دارد. این رویکرد شامل تنظیم اهداف مراقبت است که با نیازها و خواسته‌های بیمار هم‌راستا باشد. برای مثال، ممکن است یک بیمار ترجیح دهد به جای درمان‌های تهاجمی، بر کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی تمرکز کند.

راهکارهای مدیریت بیماری‌های قلبی در سالمندان

مدیریت بیماری‌های قلبی در سالمندان نیازمند یک رویکرد جامع و چندوجهی است که علاوه بر درمان‌های پزشکی، بر تغییرات در سبک زندگی و پایش منظم سلامت تأکید دارد. در اینجا به توضیح بیشتر هر یک از این راهکارها می‌پردازیم:

۱. فعالیت بدنی منظم و متناسب

فعالیت بدنی منظم، یکی از مؤثرترین راه‌ها برای تقویت قلب و عروق و بهبود کیفیت زندگی در افراد مسن است. برخلاف تصور رایج، ورزش در سالمندان باید کاملاً حساب‌شده و متناسب با وضعیت جسمانی هر فرد باشد. پیاده‌روی روزانه، شنا یا ورزش‌های سبک هوازی می‌توانند به افزایش ظرفیت هوازی، کاهش فشار خون، کنترل وزن و بهبود جریان خون کمک کنند. این فعالیت‌ها همچنین به حفظ قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات کمک می‌کنند که در کاهش خطر سقوط و آسیب‌های احتمالی مؤثر است. در کلینیک تخصصی ما، مشاوره تغذیه و ورزش به صورت اختصاصی برای هر بیمار تنظیم می‌شود تا با توجه به شرایط جسمی، سابقه بیماری و نیازهای فردی، بهترین و ایمن‌ترین برنامه ورزشی ارائه شود.

۲. رژیم غذایی سالم و کنترل‌شده

تغذیه مناسب نقش اساسی در پیشگیری و مدیریت بیماری‌های قلبی دارد. رژیم غذایی سالم برای سالمندان با بیماری‌های قلبی، بر کاهش مصرف سدیم (نمک)، چربی‌های اشباع و قندهای ساده تمرکز دارد. افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های کم‌چرب و چربی‌های سالم (مانند روغن زیتون و آجیل) می‌تواند به کنترل فشار خون، سطح کلسترول و وزن کمک کند. مشاوره تغذیه در کلینیک ما به بیماران کمک می‌کند تا یک برنامه غذایی جذاب و قابل اجرا را برای خود طراحی کنند، که نه تنها به سلامت قلبشان کمک می‌کند بلکه لذت بردن از غذا را نیز از بین نمی‌برد.

۳. پایش منظم و پیشرفته قلب

پایش مداوم وضعیت قلب و عروق، کلید شناسایی زودهنگام مشکلات و جلوگیری از پیشرفت بیماری است. ابزارهای تشخیصی پیشرفته به پزشک اجازه می‌دهند تا عملکرد قلب را به دقت بررسی کنند و هرگونه تغییر یا مشکل را به سرعت تشخیص دهند. در کلینیک تخصصی قلب دکتر زهرا سوندرومی، از تجهیزات و روش‌های روز دنیا استفاده می‌شود، از جمله:

- اکو داپلر رنگی: برای بررسی جریان خون در حفره‌های قلب و عملکرد دریچه‌ها.
- هولتر فشار خون: برای پایش دقیق فشار خون در طول روز و شب.
- تست ورزش: برای ارزیابی عملکرد قلب در شرایط استرس فیزیکی.