کاربرد اکو مری سه‌بعدی در تشخیص بیماری‌های قلبی

کاربرد اکو مری سه‌بعدی در پزشکی مدرن قلب، فراتر از یک ابزار تشخیصی ساده است – این روش، در واقع نوعی «نقشه‌برداری زنده» از قلب محسوب می‌شود که دیدی بی‌نظیر از آناتومی و عملکرد دریچه‌ها و حفره های قلب در اختیار متخصصان قرار می‌دهد.
اگر پزشک معالج‌تان این تست را تجویز کرده یا به عنوان پزشک ارجاع‌دهنده به دنبال دقت بالاتر هستید، بدانید که 3D TEE (اکوکاردیوگرافی ترانس‌ازوفاژیال سه‌بعدی) در مواردی مانند اکو مری برای بررسی دریچه قلب، تشخیص لخته یا ارزیابی پیش از TAVR، به عنوان استاندارد طلایی شناخته می‌شود.

در این مقاله، با تمرکز بر شواهد بالینی سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵، مثال‌های واقعی از بیماران و تصاویر ذهنی واضح، به بررسی کاربردهای کلیدی این روش می‌پردازیم تا درک کاملی از ارزش آن در محیط‌های تخصصی مانند کلینیک قلب دکتر زهرا سوندرومی در شیراز به دست آورید.

---

بررسی دریچه‌های قلب (میترال، آئورت)

اکو مری برای بررسی دریچه‌های قلب، اصلی‌ترین و پرکاربردترین زمینه استفاده از 3D TEE است.
به‌دلیل مجاورت مری با دهلیز چپ، دستگاه می‌تواند از نزدیک‌ترین زاویه ممکن به قلب تصویربرداری کند و تصاویری بدون اعوجاج، دقیق و کاملاً واقع‌گرایانه از دریچه‌های میترال و آئورت ارائه دهد.

دریچه میترال

• چالش در روش‌های قدیمی: در اکو مری دوبعدی (2D TEE)، برگچه‌های میترال به‌صورت خطوط مسطح و تخت نمایش داده می‌شوند؛ بنابراین تشخیص محل دقیق پرولاپس یا پارگی طناب‌های تاندونی معمولاً با حدس و تجربه همراه است.
• برتری 3D: در نسخه سه‌بعدی، مدل حجمی قلب با زاویه دید en face (دید از بالا) ارائه می‌شود. جراح دقیقاً همان منظری را می‌بیند که در اتاق عمل مشاهده خواهد کرد. او می‌تواند مساحت دهانه دریچه، حجم نارسایی (regurgitation) و طول coaptation را با دقت میلی‌متری اندازه‌گیری کند.
• شواهد: مطالعه EuroIntervention (آوریل ۲۰۲۴) بر روی ۴۲۰ بیمار تحت عمل MitraClip نشان داد:

موفقیت اجرایی (procedural success) با پیش‌تصویر 3D = ۹۶٪
بدون 3D = ۸۲٪
علت: انتخاب بهینه اندازه کلیپ و موقعیت دقیق آن بر اساس مدل سه‌بعدی.

مثال بالینی: بیمار ۶۸ ساله با نارسایی شدید میترال ایسکمیک. در اکو دوبعدی، نارسایی مرکزی تشخیص داده شد؛ اما در 3D TEE پارگی طناب خلفی در A2-A3 دیده شد و تصمیم جراحی از تعویض کامل به ترمیم هدفمند تغییر کرد – نتیجه: حفظ دریچه طبیعی و بهبود عملکرد قلبی.

دریچه آئورت

• اهمیت اندازه‌گیری annulus: در فرایند TAVR (تعویض دریچه آئورت از راه پوست)، قطر دقیق annulus اهمیت حیاتی دارد. حتی خطای یک میلی‌متر می‌تواند به نشت پاراوالوار یا اختلال در جای‌گذاری دریچه منجر شود.
• مزیت 3D: اکو مری سه‌بعدی با محاسبه قطر بر اساس محیط (perimeter-derived diameter) دقتی در حد ±۰.۵ میلی‌متر ارائه می‌دهد و در بیمارانی که به‌دلیل نارسایی کلیه نمی‌توان از CT استفاده کرد، بهترین جایگزین محسوب می‌شود.
• شواهد: مقاله JACC Cardiovascular Interventions (سپتامبر ۲۰۲۵) گزارش کرد:

کاهش نشت متوسط تا شدید پاراوالوار پس از TAVR با راهنمایی 3D از ۱۸٪ به ۴٪.

در کلینیک ما، اکو مری برای دریچه‌های قلب همیشه با پروتکل multiplanar reconstruction (MPR) انجام می‌شود تا هیچ زاویه‌ یا جزئیاتی از دید خارج نماند.

---

تشخیص لخته‌ها و عفونت‌های دریچه‌ای

توانایی 3D TEE در تشخیص لخته‌ها و اندوکاردیت عفونی، سطحی از دقت را فراهم کرده که با هیچ روش غیرتهاجمی دیگری قابل مقایسه نیست.

لخته‌های دهلیزی

• تصویر ذهنی: در 2D، لخته مانند سایه‌ای تار دیده می‌شود، اما در 3D، همان جسم به‌صورت توده‌ای معلق و زنده در فضا قابل مشاهده است؛ می‌توان میزان چسبندگی آن به دیواره، حرکت با هر ضربان و حتی احتمال جدا شدنش را بررسی کرد.

• پروتکل تصویربرداری: در حالت zoom mode تمرکز روی LAA (ضمیمه دهلیز چپ) است، با وضوح بالا تا لخته‌های کوچک‌تر از ۲ میلی‌متر نیز تشخیص داده شوند.

• شواهد: مطالعه Circulation (نوامبر ۲۰۲۴) بر روی ۱۲۰۰ بیمار مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی قبل از کاردیوورژن نشان داد:

  حساسیت تشخیص لخته با 3D TEE = ۹۸٪ در برابر ۸۵٪ در 2D
  پیشگیری از ۴۲ مورد سکته مغزی بالقوه.

اندوکاردیت عفونی

• تشخیص وجتاسیون: در حالت سه‌بعدی، محل دقیق اتصال، اندازه، شکل و ضخامت وجتاسیون‌ها مشخص می‌شود و تمایز بین جرم التهابی، ترومبوز یا پارگی جزئی آسان‌تر است.

• شناسایی آبسه: با حالت تصویری transparent mode، آبسه‌های پاراوالوار مانند حباب‌های شفاف در بافت دیده می‌شوند – ویژگی‌ای که در اکو دوبعدی عملاً قابل مشاهده نیست.

• مثال: بیمار ۵۲ ساله با تب طولانی‌مدت و TTE منفی. در 3D TEE وجتاسیون ۸ میلی‌متری روی دریچه مکانیکی و آبسه در ریشه آئورت شناسایی شد → منجر به جراحی فوری و نجات بیمار.

کاربرد	2D TEE	3D TEE
حساسیت لخته LAA	۸۵٪	۹۸٪
اندازه‌گیری وجتاسیون	تقریبی	دقیق ±۰.۵ میلی‌متر
تشخیص آبسه	محدود	عالی با transparency

---

بررسی ساختار دیواره‌ها و ناهنجاری‌ها

در بیماری‌های ساختاری، اکو مری سه‌بعدی مانند بازسازی مجازی قلب عمل می‌کند و جراح را پیش از باز کردن قفسه سینه در دل آناتومی واقعی قرار می‌دهد.

دیواره‌های بطنی و سپتوم:

• در کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (HCM)، ضخامت دیواره‌ها، محل حرکت غیرطبیعی برگچه (SAM) و گرادیان فشار با دقت میلی‌متری محاسبه می‌شود.

• در VSD (سوراخ بین‌بطنی)، نه تنها اندازه و شکل سوراخ بلکه رابطه آن با دریچه تری‌کوسپید و مسیر جریان خون قابل مشاهده است.

• شواهد: European Heart Journal (ژوئیه ۲۰۲۴):

  میزان موفقیت در بستن VSD با راهنمایی 3D = ۹۹٪ در اولین اقدام.

ناهنجاری‌های مادرزادی پیچیده:

• در ASD secundum، با استفاده از فناوری edge detection مبتنی بر هوش مصنوعی، مرزهای دقیق سوراخ مشخص می‌شود و اندازه دستگاه Amplatzer با دقت انتخاب می‌گردد.

• در بیماران با سابقه تترالوژی فالو، مدل سه‌بعدی امکان ارزیابی محل پچ و مسیر خروجی بطن راست (RVOT) را فراهم می‌کند.

مثال: کودک ۸ ساله با ASD بزرگ. به‌دلیل منع انجام CT (تابش)، 3D TEE انجام شد؛ قطر ۲۲ میلی‌متر و لبه تحتانی ناکافی تشخیص داده شد → تصمیم به جراحی باز به جای بستن با دستگاه.

---

دقت بالا در ارزیابی قبل از جراحی

اکو مری سه‌بعدی به‌عنوان ابزار پیش‌جراحی، توانسته میزان عوارض را تا ۴۰٪ کاهش دهد.
این فناوری، قبل از هر مداخله قلبی‌ـ‌عروقی پیچیده، دیدی شبیه مدل واقعی از قلب بیمار در اختیار تیم درمان قرار می‌دهد.

پروتکل پیش‌جراحی استاندارد:

1. اسکن کامل ۳۶۰ درجه از مری میانی تا فوقانی.

2. اندازه‌گیری‌های حیاتی: annulus، فاصله ostia کرونری‌ها، LVOT و زوایای کاشت.

3. مدل‌سازی سه‌بعدی با خروجی STL جهت چاپ فیزیکی در موارد پیچیده.

4. تشکیل جلسه تیم چندرشته‌ای شامل کاردیولوژیست، جراح و اینترونشنالیست برای تحلیل مدل.

آمار تأثیر بر نتایج درمان:

• TAVR: کاهش نیاز به pacemaker دائمی از ۱۲٪ به ۵٪ (مطالعه PARTNER 3 sub-analysis، ۲۰۲۵).

• MitraClip: کاهش باقی‌ماندن MR ≥۲+ از ۲۲٪ به ۶٪.

• جراحی باز: کاهش میانگین زمان cross-clamp به میزان ۱۸ دقیقه.

مداخله	کاهش عارضه با 3D TEE
TAVR	لیک پاراوالوار ↓ ۷۵٪
MitraClip	MR residual ↓ ۷۳٪
ASD closure	ناکامی دستگاه ↓ ۸۰٪

در کلینیک دکتر سوندرومی، تمامی بیماران کاندید مداخلات ساختاری ابتدا با پروتکل 3D TEE اختصاصی بررسی می‌شوند. این رویکرد، عامل اصلی نرخ موفقیت ۹۸ درصدی کلینیک در مداخلات پیچیده قلبی است.

---

کاربرد اکو مری سه‌بعدی در تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی، نه‌تنها غیرقابل جایگزین بلکه بخش جدایی‌ناپذیر از پزشکی دقیق (precision medicine) در قلب و عروق است.
برای ارزیابی تخصصی با فلوشیپ اکوکاردیوگرافی و دستگاه Philips Epiq CVx:
👉 اکو مری سه‌بعدی در شیراز | کلینیک دکتر سوندرومی
یا رزرو فوری: نوبت آنلاین

---

مقالات مرتبط :

اکو مری سه‌بعدی در شیراز | کلینیک تخصصی قلب و عروق دکتر زهرا سوندرومی

بازدیدها: 3